Çağrı Hakkında Özet Bilgi:

1. Çağrıya katılan ülkelerin listesine http://www.chistera.eu/call-2019-announcement adresinden ulaşabilirsiniz. Çağrı için oluşturulacak Konsorsiyum’un bu ülkeler arasından en az 3 farklı ülkeden ortak içermesi gerekmektedir.
2. Çağrıya sunulabilecek projelerin beklendiği konular:
   1. Açıklanabilir Makine Öğrenmesi temelli Yapay Zeka (XAI)
   2. Çevresel Sürdürülebilirlik için Özgün Hesaplamalı Yaklaşımlar (CES)
3. Yükseköğretim kurumları, eğitim ve araştırma hastaneleri, kamu kurum ve kuruluşları ve özel kuruluşlar %100 destek oranı ile desteklenecektir.
4. Proje süresi 24 ya da 36 ay olarak seçilebilir.
5. Ülkemizden başvuracak bir proje; TÜBİTAK tarafından PTİ ve kurum hissesi hariç toplamda en fazla 1 Milyon TL ile desteklenebilecektir.
6. CHIST-ERA IV web sayfasından (http://www.chistera.eu/) yapılacak 1. Aşama Başvurusunun son tarihi (Konsorsiyum adına Koordinatör yapacaktır.):    14 Şubat 2020 17:00 (Orta Avrupa Saati).
7. Çağrının duyurulması için iki adet webinar hazırlanmaktadır. Kayıt olmak için ilgili tarihe tıklayabilirsiniz.
   1. 18 Aralık 2019 Webinar kayıt ol.  Yapılan sunuma erişmek için tıklayın.   
   2. 5 Şubat 2020 Webinar kayıt ol.  Yapılan sunuma erişmek için tıklayın.
8. Çağrıya ortak arama veya ortaklık önerme için bir web sitesi oluşturulmuştur, incelemek için http://www.chistera.eu/call-2019-eoi adresini ziyaret ediniz.
9. Çağrıya başvuracak araştırmacıların Ulusal İrtibat Noktası Serkan ÜÇER (serkan.ucer@tubitak.gov.tr) ile başvuruları öncesi irtibata geçmesi önerilmektedir. Ayrıca araştırmacıların çağrı takvimi ve prosedürler gibi konularda yapılacak güncellemelerden haber almak için http://www.chistera.eu/chist-era-call-2019-newsletter adresine kayıt olmaları önerilmektedir.

Çağrı Hakkında Ayrıntılı Bilgi:

ULUSAL BAŞVURU KURALLARI

CHIST-ERA IV PROJESİ 2019 YILI ÇAĞRISI HAKKINDA

CHIST-ERA IV (European Coordinated Research on Long Term Challenges in Information and Communication Sciences & Technologies) ERA-Net projesinin temel amacı, uluslararası işbirlikleri yoluyla Yeni ve Gelişen Teknolojiler alanında çığır açacak ileri araştırma projelerinin desteklenmesidir. Projeye, farklı ülkelerden bölgesel veya ulusal bazda araştırmalara destek veren farklı kuruluşlar katılmaktadır. Çağrıya katılan ülkelerin listesine http://www.chistera.eu/call-2019-announcement adresinden ulaşabilirsiniz. Çağrı için oluşturulacak Konsorsiyum’un bu ülkeler arasından en az 3 farklı ülkeden ortak içermesi gerekmektedir.

2019 yılı çağrısında;

• Açıklanabilir Makine Öğrenmesi temelli Yapay Zeka
• Çevresel Sürdürülebilirlik için Özgün Hesaplamalı Yaklaşımlar

konularında araştırma projeleri desteklenecektir. Çağrı metnine http://www.chistera.eu/sites/chistera.eu/files/CHIST-ERA%20Call%202019%20-%20Announcement.pdf adresinden ulaşılabilmektedir. Söz konusu çağrı kapsamında ülkemizden sunulacak proje önerileri TÜBİTAK 1071 - Uluslararası Araştırma Fonlarından Yararlanma Kapasitesinin ve Uluslararası Ar-Ge İşbirliklerine Katılımın Artırılmasına Yönelik Destek Programı kapsamında desteklenecektir.

İlgi çağrı kapsamında yeni bilgilerin üretilmesi, bilimsel yorumların yapılması veya teknolojik problemlerin çözümlenmesi için sunulan, uluslararası özgünlük içeren ve literatüre katkı sağlayacak araştırma projeleri desteklenecektir.

Kimler Başvurabilir?

• Yükseköğretim Kanunu kapsamında yer alan yükseköğretim kurumları, eğitim ve araştırma hastaneleri, kamu kurum ve kuruluşları, sektör ve büyüklüğüne bakılmaksızın firma düzeyinde katma değer yaratan ve ticaret sicil belgesi olan Türkiye’de yerleşik sermaye şirketleri (özel kuruluşlar) veya bunların oluşturduğu ortaklıklar TÜBİTAK 1071 - Uluslararası Araştırma Fonlarından Yararlanma Kapasitesinin ve Uluslararası Ar-Ge İşbirliklerine Katılımın Arttırılmasına Yönelik Destek Programı hükümleri doğrultusunda desteklenecektir.

• Aynı uluslararası projede Türkiye’den birden fazla ortak bulunması durumunda, TÜBİTAK 1071 programına ortak olarak tek bir başvuruda bulunulmalıdır.

Destek Oranı, Proje Süresi ve Proje Bütçesi Üst Sınırları:

 • Yükseköğretim kurumları, eğitim ve araştırma hastaneleri, kamu kurum ve kuruluşları ve özel kuruluşlar %100 destek oranı ile desteklenecektir.

• Proje süresi 24 ya da 36 ay olarak seçilebilir.

• Bir proje; PTİ ve kurum hissesi hariç toplamda en fazla 1 milyon TL ile desteklenebilecektir.

• Ulusal proje başvurusuyla sunulan bütçe formlarında PTİ ve Kurum Hissesi bütçeye dâhil olmayıp ayrıca TÜBİTAK tarafından hesaplanarak proje bütçesine ilave edilir. Fakat uluslararası proje başvurularında bütçe formları doldurulurken; proje başına PTİ ve Kurum hissesi için sırasıyla maksimum değerler olan 144.000 TL ve 180.000 TL bütçeye eklenmelidir.

• Proje sözleşmesi aşamasında TÜBİTAK bütçe müzakeresi yapma hakkını saklı tutar.

Desteklenen Gider Kalemleri:

• Desteklenebilecek giderler TÜBİTAK Araştırma Destek Programları Başkanlığı Tarafından Yürütülen Programlara İlişkin Yönetmelik ve Araştırma Projelerinde Uygulanacak İdari ve Mali Esaslar kapsamında sunulmuştur. Bu yönetmelik ve idari ve mali esaslara ilaveten TÜBİTAK Kaynaklarından Genel Bütçe Kapsamındaki Kamu İdareleri İle Özel Bütçeli İdarelere Proje Karşılığı Aktarılacak Tutarların Harcanması ve TÜBİTAK Tarafından Yürütülen Dış Destekli Projelerin Harcamalarının Gerçekleştirilmesine İlişkin Esas ve Usuller ve TÜBİTAK Tarafından Özel Kuruluşlar ve Vakıf Üniversitelerine Proje Karşılığı Aktarılacak Tutarların Transferi, Harcanması, Muhasebeleştirilmesi ve Denetimine İlişkin Esaslar hükümleri dikkate alınmalıdır. • Proje faaliyetleri gereği yapılması gerekli görülen toplantı, çalışma ziyareti, network vb. çalışmalar için yapılacak seyahatlerin gerektirdiği giderler için 50.000 TL; diğer bilimsel toplantı (kongre, sempozyum vb.) ve çalışma ziyaretleri için de 30.000 TL olmak üzere toplamda 80.000 TL’ye kadar ödenek istenebilir.

Proje Ekibi

Proje ekibinde proje yürütücüsü, araştırmacı, danışman, yardımcı personel ve bursiyer görev alabilir. Proje ekibinde yer alacak kişilerin TÜBİTAK - Araştırmacı Bilgi Sistemine (ARBİS) kayıtlı olmaları ve kayıtlarının güncel olması gerekmektedir.

Proje ekibinde yer alacak yürütücü, araştırmacı veya danışmanların;

• Üniversite personeli olmaları durumunda, doktora/sanatta yeterlik/tıpta uzmanlık derecesine sahip olmaları gerekmektedir (Bu koşul eğitim ve araştırma hastanelerinde çalışanları da kapsamaktadır).
• Kamu kuruluşları veya özel kuruluşlarda çalışmaları durumunda, en az dört yıllık üniversite lisans eğitimi almış olmaları yeterlidir.

• Kamu veya yükseköğretim kurumlarında yürütülecek projelerde, yürütücünün (emekliler hariç) söz konusu kurum/kuruluşun kadrolu personeli olması gerekir.

• Özel kuruluşun yer aldığı projelerde proje yürütücüsünün ulusal son başvuru tarihinden önce en az altı ay süresince ilgili özel kuruluşta çalışıyor olması gerekir.

• Proje yürütücüsü, araştırmacı ve yardımcı personellerin Türkiye Cumhuriyeti sınırları içerisinde ikamet etmeleri gerekir. Yabancı uyruklu bir kişi Türkiye sınırlarındaki bir kurum/kuruluşta görev yapmak koşulu ile projede yürütücü/araştırmacı/yardımcı personel olarak görev alabilir.

• Projedeki katkı oranı %10’un altında olan kişiler araştırmacı olarak görev alamazlar, ancak danışman olabilirler. Bir projede danışman yer alabilmesi için projenin özel uzmanlık gerektiren konu ya da konularının olması ve bu hususun proje önerisinde gerekçeli olarak belirtilmesi gerekir. Bir projede görev alacak danışman sayısı o projedeki özel uzmanlık gerektiren konu sayısı ile sınırlıdır.

• Emekliler, projenin yürütüleceği kurum/kuruluş üst düzey yetkilisi tarafından projede görev alabileceklerine dair yazılı onay verilmesi şartıyla PTİ veya herhangi bir ücret ödemesi yapılmaksızın, proje yürütücüsü olarak görev alabilirler.

• Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu Kurulması Hakkında Kanun’un 16. maddesinin 2. fıkrasında PTİ ödemelerine ilişkin olarak yer alan ifade gereğince, sadece kamu kurum veya kuruluşlarının (vakıf üniversiteleri dâhil) kadro ve pozisyonlarında bulunanlara PTİ ödemesi yapılabilmektedir.

• Proje yürütücüsü kurumun özel kuruluş olması halinde, proje yürütücüsüne ve bu kuruluşta çalışan araştırmacılara proje teşvik ikramiyesine eşdeğer tutarda ücret ödenir.

• Bu çağrı kapsamında Türk proje ekibinde yurtdışı araştırmacı görevlendirilemez.

• Proje yürütücüsünün veya araştırmacıların gözetimi altında, projenin yürütülmesinde tam veya kısmî zamanlı, proje süresiyle sınırlı olarak ve işvereni kurum olmak üzere istihdam edilen, sonuç raporunda adı geçmeyen uzman, teknik eleman, teknisyen, laborant, işçi ve benzeri yardımcı personel görevlendirilebilir.

Bursiyerler

Türkiye’deki yükseköğretim kurumlarında lisans ve lisansüstü (Yüksek Lisans ve Doktora) eğitimlerine devam etmekte olan "öğrenciler" veya öğrenci statüsündeki "Araştırma Görevlileri" ile doktora sonrası araştırmacılar bursiyer olarak proje ekibinde yer alabilirler.

BİDEB’den tam burs alan Lisansüstü ve Doktora Sonrası Bursiyerler için projeden de ek burs ödemesi yapılabilir. BİDEB bursu ve projeden yapılacak ek burs ödemesinin toplamı, belirlenen aylık burs limitlerini aşamaz. Burs miktarı üst sınırları aşağıda paylaşılan tabloda sunulmuştur. BİDEB’den kısmi burs alanlara projeden ayrıca burs ödemesi yapılmaz. TÜBİTAK’ın desteklediği herhangi bir projeden burs alanlar ise, ikinci bir projede bursiyer olarak görev alamazlar.

Lisans bursiyerlerinde aranan koşullar:

• Herhangi bir kurum/kuruluşta çalışmama,

• Türkiye’de Kurulu bir yükseköğretim kurumunun lisans programında 3. sınıf ve üzeri öğrencisi olmak,

• Üniversitenin not sistemi esas olmak üzere, hazırlık hariç önceki yılların ağırlıklı genel not ortalamasının en az 4 üzerinden 2,5 veya 100 üzerinden 65 olması veya bölümünde hazırlık sınıfı hariç önceki yıllara ait ağırlıklı genel not ortalamasında ilk %20 lik dilime girilmiş olması.

Öğrencinin sınıfta kalması durumunda bursu kesilir. Bir projede aynı anda en fazla 2 (iki) lisans öğrencisi bursiyer olarak yer alabilir.

Doktora Sonrası Araştırmacı bursiyerlerinde aranan koşullar:

• Doktoralı olup herhangi bir kurum/kuruluşta çalışmama,

• Doçent ve üstü akademik unvana sahip olmama,

• Doktora/tıpta uzmanlık derecesinin alındığı tarih ile ulusal son başvuru tarihi arasında kalan sürenin 7 yıldan fazla olmaması.

Yabancı Uyruklu Yüksek Lisans/Doktora bursiyerlerinde aranan koşullar:

• Yüksek lisans bursiyerlerinin 30 yaşın altında olması*

• Doktora bursiyerlerinin 35 yaşın altında olması*

(*) Başvuru yılının ilk günü itibariyla belirtilen yaşların doldurulmamış olması.

Kimler Proje Yürütücüsü Olamaz?

Rektör, Rektör Yardımcısı, Başhekim, Başhekim Yardımcısı, Hastane Yöneticisi, Genel Müdür, Genel Müdür Yardımcısı, İl Milli Eğitim Müdürü; başvuru sırasında görevlerinin devam etmesi durumunda proje yürütücüsü olarak görev alamaz, ancak araştırmacı olarak görev alabilirler.

TÜBİTAK’ta görevli olan Grup Yürütme Kurulu ve Danışma Kurulu üyeleri ise; Avrupa Birliği Çerçeve Programları kapsamında açılan çağrılara sunulan projelerde (ortak değerlendirmenin uluslararası bağımsız hakemler tarafından gerçekleştirildiği projeler) yürütücü, araştırmacı veya danışman olarak görev alabilirler.

Başvuru ve Değerlendirme Süreçleri

CHIST-ERA IV Projesi 2019 yılı çağrısı iki aşamalı başvuru ve değerlendirme süreci ile yürütülmektedir. 2019 yılı çağrısı kapsamında TÜBİTAK’a yapılacak ulusal başvurular yalnızca elektronik imzayla yapılabilmektedir. Nitelikli elektronik sertifika kullanılarak yapılacak başvurular için,  imza sürecinin belirtilen son tarihlerden önce tamamlanmış olması gerekmektedir.

• Çağrının birinci aşamasında proje yürütücüsünün ve bu yürütücünün yer aldığı kurumun/kuruluşun yetkilisinin e-imzaları istenmektedir.
• Çağrının ikinci aşamasında ise bursiyer(ler), yardımcı personel(ler) ve yurtdışı danışman(lar) hariç tüm proje ekibinin ve ilgili kurum/kuruluş yetkilisinin/yetkililerinin e-imzaları alınmaktadır.

Kamu veya özel kurum/kuruluşta imza yetkisi olan ve ARDEB proje başvurularını kurum/kuruluş yetkilisi olarak imzalayacak kişiler, Proje Başvuru Sistemi (PBS)’nde yer alan "Kuruluş Yetkilisi Olarak Ekle" butonuna tıklayarak gerekli bilgileri girebilir. Eklenen Kurum/Kuruluş yetkilisinin projeleri imzalayabilmesi için Kuruluş Yetkilisi ekleme işleminin ARDEB tarafından onaylanması gerekmektedir. ARDEB onay işlemi ortalama 3 iş günü içinde tamamlandığından, bu sürecin başvuruda dikkate alınması başvuru sahibinin/sahiplerinin sorumluluğundadır.

Önemli not:

1. Ulusal proje başvuruları, uidb-pbs.tubitak.gov.tr internet adresi üzerinden yalnızca elektronik imza (e-imza) kullanılarak yapılabilmektedir. E-imzalı başvuru süreci ile ilgili detaylı bilgi için lütfen bu dokümanı veElektronik İmza Süreci Yardım Dokümanı’nı inceleyiniz.
2. Lütfen aşağıdaki ulusal başvuru kurallarını detaylı bir şekilde inceleyerek başvurunuzu gerçekleştiriniz. Başvuru kurallarına uyulmaması durumunda başvurunuz değerlendirmeye alınmadan iade edilebilmektedir.

Çağrı Takvimi

1. Aşama

Uluslararası konsorsiyumun birinci aşama İngilizce proje başvurusunun (short proposal), uluslararası proje koordinatörü tarafından 14 Şubat 2020 tarihine kadar elektronik ortamda yapılması gerekmektedir. Bu uluslararası başvurunun yanı sıra projede yer alan Türk kurum/kuruluşlar tarafından ayrıca TÜBİTAK’a 25 Şubat 2020 tarihine kadar Proje Başvuru Sistemi (PBS) (https://uidb-pbs.tubitak.gov.tr/) üzerinden 1. aşama ulusal başvurusunun elektronik imzalı olarak yapılması gerekmektedir. Çağrı, PBS üzerinde “Çoklu İşbirliği Destek Programları” başlığı altında “CHIST-ERA IV 1. Aşama” olarak yer alacaktır. TÜBİTAK’a sunulan 1. aşama başvuruları TÜBİTAK tarafından ulusal uygunluk kriterlerine göre incelenecektir.

2. Aşama

CHIST-ERA IV Sekreteryası ve TÜBİTAK tarafından koordine edilecek 1. Aşama değerlendirmesi olumlu bulunan proje başvuruları 2. Aşamaya devam edebilecektir. Uluslararası konsorsiyumun ikinci aşama proje başvurusunun uluslararası proje koordinatörü tarafından 2 Temmuz 2020 tarihine kadar Haziran 2020 içerisinde (tam tarih henüz belli değildir.) elektronik ortamda yapılması gerekmektedir. Bu uluslararası başvurunun yanı sıra projede yer alan Türk kurum/kuruluşlar tarafından ayrıca TÜBİTAK’a 9 Temmuz 2020 17:30 TSİ tarihine kadar Haziran 2020 içerisinde (tam tarih henüz belli değildir.)PBS üzerinden 2. aşama ulusal başvurusunun elektronik imzalı olarak yapılması gerekmektedir. Çağrı, PBS üzerinde “Çoklu İşbirliği Destek Programları” başlığı altında “CHIST-ERA IV 2. Aşama” olarak yer alacaktır. TÜBİTAK’a sunulan 2. aşama başvuruları TÜBİTAK tarafından ulusal uygunluk kriterlerine göre incelenecektir.

CHIST-ERA IV Proje Sekreteryası tarafından koordine edilecek 2. aşama uluslararası bağımsız hakem değerlendirmesi sonuçları TÜBİTAK tarafından nihai değerlendirme sonucu olarak kabul edilecektir. Uluslararası teknik değerlendirme sonucu olumlu olan projelerin bütçeleri ARDEB tarafından değerlendirilecektir. 2. Aşama uluslararası değerlendirme sonucu olumsuz olan projeler ilgi çağrı kapsamında ulusal desteklerden faydalanamazlar.

ÖNEMLİ UYARI:

NES (Nitelikli Elektronik Sertifika) almak üzere Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu tarafından yetkilendirilmiş Elektronik Sertifika Hizmet Sağlayıcıları'na zamanında başvuru yapılması önem arz etmekte olup bu sürecin yürütülmesi tamamen proje yürütücülerinin sorumluluğundadır. Başvurular bireysel olabildiği gibi kurumsal da yapılabilmektedir. Buna istisna olarak Başbakanlık Genelgesi gereği Kamu Sertifikasyon Merkezi'ne yapılacak olan NES başvuruları yalnızca kamu kurumları tarafından kurumsal olarak yapılabilmektedir.

E-imzalı başvuru süreci ile ilgili soru ve önerileriniz için ardeb.e-imza@tubitak.gov.tr adresine e-posta gönderebilirsiniz.

Ulusal Başvuruda PBS’ye Yüklenmesi Gerekli Belgeler:

Proje İngiizce ortak başvuru formu ve eklerinin yanı sıra ulusal başvuru kapsamında PBS’ye yüklenmesi gereken aşağıdaki belgelerin, “aslı” veya “aslı gibidir” onaylı kopyasının TÜBİTAK tarafından talep edilmesi durumunda ibraz edilmek üzere proje yürütücüsü tarafından muhafaza edilmesi gerekmektedir. Her iki aşamada da PBS’ye yüklenmesi gereken “KOBİ Beyannamesi” ve “4691 Sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu Kapsamında Faaliyet Gösteren Şirketler Bünyesinde Görev Yapan Üniversite Öğretim Elemanları için Proje Başvurusu İzin Formu” hariç diğer belgelerin en geç İkinci Aşama başvurusu ile birlikte sunulması gerekmektedir.

• Türkiye’de İkamet Eden Yabancı Uyruklulara PTİ Ödenebileceğine Dair Onay Belgesi (Proje ekibinde yabancı uyruklu var ise)

• Fikri Mülkiyet Hak Sahipliği Protokolü

• Feragat Formu (Eğer gerekli ise | Ayrıntılı Bilgi)

• Etik Kurul Onay Belgesi (Eğer gerekli ise | Ayrıntılı Bilgi)

• Yasal/Özel İzin Belgesi (Eğer gerekli ise | Ayrıntılı Bilgi)

• Destek Mektupları (Eğer gerekli ise)

• TÜBİTAK Başkanlık Onay Yazısı (Proje ekibinde TÜBİTAK Merkez/Enstitülerinden yürütücü/araştırmacı/danışman bulunması halinde | Ayrıntılı Bilgi)

• Küçük ve Orta Büyüklükte İşletme (KOBİ) olma şartlarına ulaşamamış sermaye şirketleri ve KOBİ niteliğindeki işletmelerin olması durumunda “KOBİ Beyannamesi”

• 4691 Sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu Kapsamında Faaliyet Gösteren Şirketler Bünyesinde Görev Yapan Üniversite Öğretim Elemanları için Proje Başvurusu İzin Formu

Özel Kuruluşlar Tarafından Ulusal Başvuru Sırasında Ek Olarak Taratılarak PBS’ye Yüklenmesi Gerekli Belgeler  (Ayrıntılı Bilgi)

• Ticaret Sicil Gazetesi (Şirketin güncel unvan ve adresinin yer aldığı sayfanın fotokopisi)

• Oda Sicil Kayıt Sureti (Islak imzalı aslı veya belgenin alındığı kurumdan aslı gibidir onaylı)

• İmza Sirküleri (Noter onaylı nüshası)

• Yetki Belgesi (Şirketi temsile yetkili kişinin belirtildiği ilgili Ticaret Sicil Müdürlüğü’nden alınmış belge-Islak imzalı aslı veya belgenin alındığı kurumdan aslı gibidir onaylı)

Fikri ve Sınai Mülkiyet Hakları

TÜBİTAK 1071 destek programı kapsamında desteklenen projelerde ‘Proje Teşvik ve Destekleme Esaslarına İlişkin Yönetmelik Uyarınca Desteklenen Projelerde Uygulanacak Fikri Haklar Esasları’ hükümleri uygulanır.

Diğer Önemli Hususlar

• Ar-Ge içeriği bulunmayan rutin faaliyetleri içeren projeler ve üretim veya üretim altyapısına yönelik yatırım ağırlıklı projeler desteklenmez.
• Proje başvurularında literatür özetinin ham liste olarak verilmemiş olması, literatür referansı verilerek tartışılmış olması, literatür özetinde verilen referansların metin ile ilişkilendirilmiş olması gerekmektedir.
• Proje yürütücüsü olarak bu çağrıya birden fazla proje başvurusunda bulunulabilir.
• Aynı proje önerisi ile aynı dönemde birden fazla programa başvuru yapılamaz.
• Ulusal başvuruda önerilen makine-teçhizat, danışmanlık ve hizmet alımı giderlerine ait proforma faturaların mutlaka olması gerekmektedir. Sarf malzemeleri için projede gerekliliğinin değerlendirilmesine imkân veren ayrıntıda liste verilmelidir (Sarf malzemeler için proforma faturaya gerek yoktur).
• Ulusal ve uluslararası proje ortaklarından alınan danışmanlık ve hizmet alımı giderleri desteklenmez.
• Projenin ulusal destek başlangıç tarihi en erken uluslararası projenin destek başlangıç tarihi olabilir.