
2024 mali yılına ilişkin Avrupa Sayıştay’ı yıllık raporu yayımlanmıştır. Raporda, Avrupa Komisyonu tarafından yürütülen denetimlere dair bilgiler sunulmaktadır. Denetimler kapsamında, Ufuk 2020 Programından 65 ve Ufuk Avrupa Programından 34 proje olmak üzere toplam 99 proje incelenmiş ve sonuçları değerlendirilmiştir. Denetlenen paydaşların 17’si AB üye ülkelerinde, 4’ü ise AB üyesi olmayan ülkelerde bulunmaktadır.
Temsili örneklem kapsamında denetlenen 99 projenin 26’sında (%26) ölçülebilir hatalar tespit edilmiştir. Ufuk Avrupa kapsamında, paydaşların maliyet raporlamasını kolaylaştırmak amacıyla yapılan sadeleştirmelere rağmen, denetim sonuçları Ufuk 2020 ile Ufuk Avrupa arasında harcamaların uygunluğu bakımından anlamlı bir fark olmadığını göstermiştir.
Öne çıkan bulgular, maliyet kalemleri bazında sınıflandırılmıştır.
Personel Maliyetleri: İncelenen 99 projenin 24’ünde (%24), çoğu araştırma projesinde maliyetlerin en büyük bölümünü oluşturan personel maliyetlerine ilişkin hatalar tespit edilmiştir. Ufuk 2020 ve Ufuk Avrupa arasında bu açıdan anlamlı bir fark gözlemlenmemiştir. Bu ölçülebilir hatalara ek olarak, Ufuk Avrupa projelerinde personel maliyeti hesaplama kurallarının hatalı uygulanmasından kaynaklanan iki ölçülemeyen hata da rapor edilmiştir.
Ufuk Avrupa Kurallarına Uyum: Ufuk 2020 kapsamında, paydaşlar yıllık veya aylık saatlik oranlar hesaplayarak, AB projelerinde harcanan saatlerle çarpmak zorundaydı. Ufuk Avrupa ile bu kurallar basitleştirilmiş ve hesaplamalar artık günlük oranlar üzerinden “çalışılan günler ile yapılmaktadır. Ancak denetimler, bazı paydaşların hala eski yöntemi kullandığını veya yeni kuralları tam olarak uygulamadığını göstermiştir. Örneklemdeki 34 Ufuk Avrupa projesinin 5’inde bu durum tespit edilmiş ve bunlardan 3’ünde yanlış maliyet taleplerine yol açmıştır.
Başka Kuruluşlardan Görevlendirilen Araştırmacılar: Her iki araştırma programı da, başka bir kuruluşta istihdam edilen ve geçici olarak görevlendirilen araştırmacıların personel maliyetlerinin beyan edilmesine izin veriyor. Ancak, araştırmacının bulunduğu diğer kuruluş aynı projenin yararlanıcısı ise, yalnızca istihdam eden yararlanıcı maliyetleri talep edebiliyor. Programlar, uygun maliyetleri yalnızca istihdam eden kuruluş tarafından fiilen katlanılan ve Komisyon tarafından onaylanan tutarlarla sınırlıyor. Denetimler, örneklemdeki dört projede görevlendirilmiş personele ilişkin maliyetlerde hatalar tespit etti.
Diğer Personel Hataları: Gerçek maliyetler yerine tahmini maliyetlerin kullanılması, yararlanıcı tarafından fiilen katlanılmamış maliyetlerin beyan edilmesi ve izin günlerinde maliyetlerin yazılması diğer personel hatalarındandır. Ayrıca, ortalama maliyetlerin yararlanıcının muhasebe uygulamalarına veya Komisyon kurallarına uygun şekilde hesaplanmadığı tespit edilmiştir.
Uygun Olmayan Diğer Doğrudan Maliyetler: Uygunluk için temel koşul, maliyetlerin proje ile bağlantılı olarak yapılmış ve projenin uygulanması için gerekli olmasıdır. Önceki yıllarda olduğu gibi, 2024 yılında denetlenen işlemlerden dördünde bu koşulun karşılanmadığı tespit edilmiştir. Bu dört vakadan ikisinde, yararlanıcının proje ile doğrudan bağlantısı olmayan konferanslar için veya proje açısından gerekli olmayan sosyal etkinlikleri içeren konferanslar için maliyet beyan ettiği görülmüştür. Ekipman maliyetlerinin denetlendiği 12 araştırma projesinde ise, ekipmanla ilgili maliyet beyanlarında dört hata tespit edilmiştir. Örneklemdeki diğer maliyet kategorilerinde 10 ölçülebilir hata daha tespit edilmiştir. Bu hatalar arasında; indirilebilir KDV’nin beyan edilmesi, uygun olmayan kurum içi faturalandırılmış mal ve hizmetlerin dâhil edilmesi, denetlenen raporlama döneminden sonra oluşan maliyetlerin beyan edilmesi, destekleyici belgelerin eksikliği ve yanlış döviz kurlarının kullanılması yer almaktadır.
Lump Sum (Götürü) Fonlama Modeli ile Basitleştirme: Komisyon, 2027 yılına kadar Ufuk Avrupa programında çağrılara tahsis edilen bütçenin en az %50’sinin Lump Sum finansmanı şeklinde uygulanmasını hedeflemesine rağmen bugüne kadar bu tür finansmanın sınırlı kaldığı (2024’te tüm hibelerin yalnızca %15’ini oluşturuyordu) gözlemlenmiştir. Ayrıca Komisyon, Temmuz 2024’te yaptığı değerlendirme sonucunda Lump Sum finansmanın odak noktasını maliyetlerden proje içeriğine kaydırdığını ve hibe yönetimi ile mali raporlama süreçlerindeki idari yükü azalttığını belirtmiştir. Ancak Komisyon, ex-post teknik incelemeleri henüz tamamlamamakla birlikte Hollanda’da biyomedikal bir projede yapılan denetimde, yararlanıcı bazı bütçeleme değişikliklerini raporlamamış olsa da, Komisyonun ödemeyi tamamen yaptığı görülmüştür.
Üçüncü Taraflara Mali Destek Yönetimi: Ufuk 2020 ve Ufuk Avrupa kapsamında küçük projelere ve kuruluşlara verilen desteklerin yönetiminde de eksiklikler tespit edildi. Denetimlerde, üçüncü taraflara sağlanan hibelerin 60.000 Avro eşik değerini aşan durumlarda yeterli gerekçe bulunmadığı görüldü. Ayrıca, yalnızca 3 projede hibe sözleşmesinde öngörülen tüm yükümlülüklerin üçüncü taraf sözleşmelerine yansıtıldığı bulgular arasındadır.
Bu çerçevede, Avrupa Sayıştay’ı raporunda, Komisyon’un Lump Sum finansmanını artırmasının yanı sıra, daha sıkı kontrol önlemleri uygulayarak hataları azaltmayı ve AB fonlarının etkin kullanımını sağlamayı hedeflemesi gerektiği vurgulanıyor.
Avrupa Sayıştay’ı tarafından yayınlanan raporun tamamına linkten ulaşabilir, tüm sorularınız için ncpfinance@tubitak.gov.tr üzerinden bizlerle iletişim kurabilirsiniz.